Manastir Velika Remeta kroz vekove i molitve

Na putu prema poznatim fruškogorskim odmaralištima i izletištima, na južnoj strani Fruške Gore, nalazi se manastir Velika Remeta. Na predivnoj lokaciji, dovoljno skriven u udolini, duboko u planini, a dovoljno otvoren da ga svi vernici i turisti lako pronađu. Od puta Beograd-Novi Sad udaljen je svega 5-6 kilometara.

Posvećen je Svetom Dimitriju i ima dve kapele. Jedna kapela je Sv. Jovana Krstitelja iz 18 veka i Uspenija Presvete Bogorodice – Velika Gospojina. Slava manastira je Ivanjdan – 7 (24) Jul.

Put koji vodi ka njemu je uzak i krivudav, pa je potrebno malo pažljivije voziti. U blizini se nalazi izvor Ubavac koji je kako kažu, poznat po tome što bistri vid i krepi telo. Prolazi se pored sela skromnog izgleda, ali na krajnjoj destinaciji čeka vas iznenađenje. Prelepi manastir Velika Remeta sa svojim dvorišnim uređenjem kao poput rajskog vrta. Osmišljenim tako divno, od strane igumana Oca Stefana i monaha, da ako ste planirali još negde da idete, verujte nećete otići.

Manastirski Kompleks

Po ulasku u manastirski posed ulazite kroz kapiju, lučnog oblika, oslikanu, sa natpisom blagoslova za dolazak. Sa leve strane se nalazi konak za goste na koji se nastavlja etno selo, letnja likovna škola, ikonopisačka radionica za mlade, letnjikovci, klupice, brvnare sa raznim sadržajem koji nam dočarava njihovu nekadašnju svrhu, kao i jezerce sa raznom peradi koje je jako interesantno i najviše privlači decu.

Sa desne strane nalazi se letnjikovac, više namenskih klupica, crkvica-kapelica nedavno sagrađena da upotpuni ugođaj, replika Vitlejemske pećine kao i brda Sion sa kapelom. Sa vrha je kamenom ozidan veštački potok, koji se poput slapova spusta do pećine. Predivan prizor za opuštanje i razmišljanje o veri i njenom značaju. U potoku je tehnička voda tako da nije za konzumaciju.

Manastir Velika Remeta više od 8 vekova odiše duhovnošću, i svedoči o postojanosti srpskog naroda kroz burne istorijske periode.

Istorija manastira Velika Remeta

Po predanju, manastir je osnovao kralj Dragutin nakon što je abdicirao sa srpskog prestola i postao monah. Prema zvaničnim pisanim izvorima iz 16 veka (1543 god.), prvi put se pominje Manastir Velika Remeta. Pominje se i mnogo ranije, gde postoji pisani podatak iz 1509. godine da je Manastir Svetoga Dimitrija posetio izaslanik despotice Angeline Branković.

Manastir je u prvim vekovima svoga postojanja služio kao kulturno i duhovno središte. Monasi su tu razvijali ikonopisne veštine, proučavali sveto pismo i prepisivali knjige.

Na dalje, dolaskom Osmanlija, ovi krajevi su pljačkani i razarani. Nije bio pošteđen ni Manastir Velika Remeta, ali se zahvaljujući monasima i vernicima uspešno obnavljao i oporavljao.

Kao i ostali fruškogorski manastiri, i manastir Velika Remeta strado je 1716.godine. Spaljen je od strane Turaka pa su ga monasi napustili, ali je zaživeo 1720. godine. Velika Remeta po carskoj vizitaciji iz 1753.godine je imala 17 monaha, 5 đaka, 5 sluga i 13 prnjavoraca. 1850.godine ikonostas je obnovljen sa 50 ikona u četiri zone, tri reda ikona i ikone u luneti sa krstom.

Manastir je bio u jako lošem stanju od početka 19. veka sve do 1901.god kada je urađena detaljna obnova. Počelo je tada i osiromašenje manastira.

Stradanje u Drugom svetskom ratu

U toku Drugog svetskog rata, u manastir Velika Remeta su ušle ustaše i ostale u njemu do proleća 1943.godine. Kao i čitav Srem, i manastiri su bili pod upravom kvislinške Nezavisne države Hrvatske (NDH). Pretrpeli su pljačke, razaranja neki od njih su bili i zapaljeni poput Velike Remete, čiji je ikonostas koji je rađen dubokorezom, sa 40 ikona iz 17 i 18 veka zapaljen.

Komisija iz Zagreba, pod vođstvom Vladimira Tkalčića, iz muzeja za umetnost i obrt, 10.septembra 1041.godine popisali su imovinu manastira da bi je odneli u Zagreb, ali je već veliki deo dragocenosti bio pokraden i uništen.

Preuzeli su oko 60 predmeta iz riznice, biblioteke i crkve. Dva portreta ruskog cara Petra Velikog i Andreje Andrejevića, iz salona. Što se knjiga tiče, preuzeli su nekoliko „srbulja i rukopisnih dela“ sa tim da su manastirska arhiva i ostala manastirska dobra uništena, pokradena i spaljena po odlasku ustaša iz manastira.

Šteta koja je tada nanesena manastiru je bila u vidu srušenog krova crkve i kube, freske premazane, zapadno krilo konaka totalno sravnjeno sa zemljom. Ostali konaci su isto pretrpeli znatna oštećenja.

Srpska državnocrkvena komisija 1946. godine otišla je u Zagreb. Potpisali su i preuzeli kulturno-istorijsko blago odnešeno iz manastira, u Drugom svetskom ratu, a koje pripada Srpskoj pravoslavnoj crkvi sa područja NDH.

Od preostalih predmeta, formiran je Muzeja Srba u Hrvatskoj 1946. godine. Formiran je kao posebno odeljenje unutar Muzeja za umetnost i obrt, koji je tokom reformi 1963. godine ušao u sastav Povijesnog muzeja Hrvatske. Nakon što je ovo srpsko odeljenje ugašeno, i predmeti integrisani u druge zbirke Hrvatskog povijesnog muzeja, 29. maja 1984. godine izvršen je još jedan povraćaj predmeta iz Eparhije sremske, koji su nakon rata zadržani u Zagrebu. Tada je manastiru izvršen povraćaj portreta.

Arhitektura Manastira Velika Remeta

Zahvaljujući Habsburškoj monarhiji, pomoći austrijskih vlasti koje su prepoznale značaj ovoga verskog objekta za pravoslavnu zajednicu, u 18 veku doživljava procvat. Ovo je period gde manastir dobija barokni izgled koji ga i danas krasi, kao i impozantni zvonik (1735. godine), koji je najviši među fruškogorskim manastirskim zvonicima, najviši u Sremu, sa svojih 38 metara.

Manastirska crkva Velike Remete prvobitno je građena u stilu raške arhitektonske škole, sa dve pevničke i jednom oltarskom aspidom, od cigle i kamena. Dodatni građevinski radovi i obnove u prethodnim vekovima pretvorili su je u baroknu građevinu, čiji izgled i sad ima.

Crkva je okružena sa sve četiri strane konacima, koji su takođe sagrađeni u 18.veku. Oslikana je oko 1568.godine, odmah po završetku izgradnje, tada je izrađen i ikonostas. Prvobitne freske su veoma oštećene.

Ono što je jedinstveno je spoljnje oslikavanje crkve, od čega je zbog oštećenja ostala samo očuvana freska u niši severnih vrata, danas jedva vidljiva predstava Bogorodice sa malim Hristom. Bogorodica sedi na prestolu i u rukama drži dete, koje blagosilja desnom rukom. Levo i desno, iznad njih, nalaze se arhangeli Mihajlo i Gavrilo.

Unutrašnjost crkve je ukrašena freskama i baroknim ikonostasom. Autori prestonih ikona iz 17.veka su Tihon Ivanov, Spiridon Virigorjev, Jovan Maksimov, Leontije Stefanov. Autori novih ikona za ikonostas, rađene su polovinos 18.veka od strane nepoznatih autora. Spojili su tradicionalnu vizantijsku umetnost sa elementima zapadne barokne estetike.

Crkveni ikonostas je pozlaćen i izrađen od drveta. Prikazuje Hristov život, likove proroka i svetaca. Predstavlja povezanost zemaljskog i nebeskog carstva.

Manastirski zvonik je u prošlosti služio kao osmatračnica sa kojeg su monasi osmatrali okolinu i dolazak potencijalnih napadača, ima pet spratova, i funkcionalan je deo manastira sa kojeg se pruža predivan pogled na fruškogorske šume i okolne vinograde.

Manastir je obnavljan dva puta, a 1982.godine u vreme arhimandrita Danila Zdravkovića, izgrađeno je novo kube i krovna konstrukcija. Današnji crkve je lep i zanimljiv. Ima obnovljene zidove od opeke i kamena, kao i ostatke spoljnih fresaka. Ima jedan ulaz i pet prozorskih otvora.

Duhovni značaj i monaški život

Manastir Velika Remeta je mešoviti manastir. Posle smrti oca Danila 2000.g upravu preuzima Iguman manastira Otac Stefan Vučković, koji je veliki duhovnik i pregalac. Sa svojom bratijom i sestrinstvom, vodi brigu o manastirskom dobru i duhovnoj obnovi.

Kroz vekove je ovaj manastir bio i ostao značajan duhovni centar. Monasi ovog manastira su posvećeni duhovnom usavršavanju i radu na očuvanju pravoslavne vere i tradicije, a pre svega na uznošenju molitve ka Gospodu. Predusretljivi su prema vernicima, imaju veliku ljubav prema svima, toplu reč i smirenje.

Manastir je oduvek bio ispunjen molitvenim pravilima koja su se sprovodila u skladu sa pravoslavnim kanonima. Veliki broj vernika posećuje ovaj manastir privučen liturgijom i molitvama, a posebno na praznik Svetog Dimitrija, kada manastir postaje mesto hodočašća.

Sveti Dimitrije je zaštitnik manastira, blagosilja i štiti sve one koji mu se sa verom obrate.

Manastir poseduje mošti svetaca smeštene u posebnoj riznici. Veliki broj vernika dolazi da se njima pokloni, i da potraži duhovnu utehu i pomoć za isceljenje.

Manastirski posedi, voćnjaci i pčelarstvo

Manastir poseduje vinograde, voćnjake i šume. Dugu tradiciju ovoga manastira čini pčelarstvo, vinogradarstvo i vino koje je kroz vekove bilo prepoznatljivo po ukusu i kvalitetu.

Vinogradi manastira Velika Remeta se nalaze na sunčanim padinama Fruške Gore. Fruška Gora je pogodno tlo za vinovu lozu, tako da su uslovi za rast i rod vinove loze odlični.

U manastirskim voćnjacima se uzgajaju različite sorte voća. Monasi i monahinje od njih prave džemove, rakiju i ostale proizvode, koji im služe kao izvor prihoda za održavanje manastira i manastirskih aktivnosti. Bave se još i ručnim vezom, izdaju molitvenike itd.

Manastir Velika Remeta ima jedan od najvećih pčelinjaka koji je osnovan uz pomoć pčelara Aleksandara Bikara, koji je drag gost fruškogorskih manastira.

Kulturno nasleđe i biblioteka

Jedna od najvažnijih manastirskih biblioteka u Srbiji, nalazi u manastiru Velika Remeta. Ona sadrži brojne stare rukopise, bogoslužbene knjige i inkunabule, koje svedoče o bogatoj kulturnoj prošlosti ovog manastira. Monasi koji su prepisivali ove knjige, vekovima su negovali pisanu reč. Njihovim trudom očuvani su mnogi drevni tekstovi koji su od velikog značaja za srpsku crkvu i kulturu.

Manastir Velika Remeta, pored biblioteke, poseduje bogatu riznicu crkvenih umetničkih predmeta u koje spadaju ikone, kandila, krstova i drugih liturgijskih predmeta. Time se svedoči o veštini majstora i njihovom kulturnom i duhovnom doprinosu manastiru kroz vekove.

Zanimljivosti i značaj manastira

Činjenice koje su interesantne i zanimljive, a vezane su za manastir Velika Remeta, jeste njegova uloga u toku Prvog svetskog rata. Monasi su sakrivali i čuvali veliki broj crkvenih predmeta i relikvija. Skrivali su ih od vojnika i pljačkaša, čime je dodatno učvršćena manastirska reputacija čuvara srpskog kulturnog i duhovnog nasleđa.

Takođe, ne izostaje ni poznata manastirska gostoljubivost u kojoj posetioci i vernici imaju priliku da uživaju. U manastiru Velika Remeta uz učešće u bogosluženju i uznošenju molitava, posetioci imaju priliku da degustiraju domaće proizvode kojim sa ljubavlju i blagoslovom budu počašćeni, mogu da provedu neko vreme u manastiru, uz blagoslov Oca Stefana i da uživaju u višednevnoj molitvi i šetnji prirodom i stazama Fruške Gore.

Zanimljivo je da monasi proizvode med i druge pčelinje proizvode, kao što su propolis, melemi itd. zahvaljujući pčelinjaku kojeg imaju u okviru manastirskog dobra. Ovi manastirski, pčelinji proizvodi poznati su po lekovitim svojstvima i kvalitetu, pa nemojte da odete iz manastira, a da na poklon ne kupite neki od proizvoda, vama dragoj osobi.

Manastir Velika Remeta danas

Danas, sem mesta za bogosluženje i molitve, manastir Velika Remeta je centar duhovnosti i kulture. Nezaobilazno je mesto na kojem oni koji žele, najlakše mogu da se upoznaju sa duhovnim i kulturnim nasleđem Srbije. Mesto gde se odvijaju i možete se priključiti raznim kulturnim manifestacijama, radionicama i seminarima.

U organizaciji manastira, svake godine su brojna okupljanja vernika, umetnika, turista i istraživača.

Najposećeniji je praznik Sv. Dimitrija kada manastir obiđu vernici iz Srbije i inostranstva, i kada manastir postane mesto zajedništva, gde se spajaju vera sa kulturom i tradicijom. Naravno pre svega toga najbitnija je liturgija i molitve koje se uznesu u manastiru tokom praznika i koje čine suštinu duhovnog događaja i ostave dubok utisak na sve prisutne.

Posetioci – vernici i turisti, mogu obilaziti manastir tokom čitave godine, manastirsku crkvu i manastirski kompleks, prošetati sređenim dvorištem, nadisati se svežeg vazduha i napuniti duhovnom energijom kroz molitve.

Nije bitno iz kojeg razloga obilazite manastir Velika Remeta, da li je kulturno, radi molitve ili prosto radi njegove prirodne lepote i šetnje bićete zadovoljni i doživećete nezaboravno iskustvo kao i osećaj povezanosti sa duhovnim vrednostima koje se ovde neguju vekovima.