Kad sam započela ovaj tekst, bila sam u jako velikoj dilemi. Koji su to najvažniji kulturni spomenici u Sremu, kad ih ima toliko? Gotovo je nemoguće sažeti sve u jedan tekst, ali sam se potrudila da izdvojim neke koji su meni zanmiljivi.
Fruškogorski manastiri kao kulturni spomenici u Sremu
Svako ko je čuo za Frušku goru, pored prirodnih lepota, zna i za njene brojne manastire koji su definitivno značajni kao kulturni spomenici.
Od sagrađenih 35, sačuvano je 17 manastira, koju su kao celina proglašeni za kulturno dobro Srbije 1990. godine. Iako su tokom vekova pljačkani i rušeni, najviše su stradali tokom Drugog svetskog rata. Prostiru se na 50km dužine i 10 km širine – jedino se manastir Fenek izdvaja, ali se smatra delom fruškogorskih manastira.
Ovoga puta ćemo ih samo nabrojati, a ovom temom ćemo se detaljnije baviti u nekom od sledećih članaka.
U ove manastire spadaju:
- Krušedol
- Mala Remeta
- Velika Remeta
- Vrdnik
- Grgetek
- Šišatovac
- Jazak
- Beočin
- Staro Hopovo
- Novo Hopovo
- Berkasovo
- Bešenovo
- Đipša
- Vranjaš
- Kuveždin
- Privina Glava
- Petkovica
Ako se kojim slučajem nađete u ovom kraju, nemojte propustiti da obiđete makar jedan od ovih hramova, a postoje i ture, ako odlučite da ceo dan posvetite ovim svetinjama.
Srpska pravoslavna crkva Svetog Nikole u Starom Slankamenu
Crkve su svakako kulturni spomenici. Ako se nađete u Starom Slankamenu, obavezno posetite ovu, koja je postala uzor za građenje svih crkvi u Sremu.
Pretpostavlja se da je sagrađena po uzoru na manastir Ravanica koji je zadužbina kneza Lazara. Smatra se da je podignuta 1468., a prema predanju podigao ju je Zmaj Ognjeni Vuk, kako su u narodu zvali despota Vuka Grgurevića.
U knjigama se prvi put spominje 1501. godine, u zapisima popa Đorđa, u četvorojevanđelju Pivskog manastira.
Tokom vekova, crkva je pretprela mnoge izmene, a današnji izgled ima od 18. veka. U osnovi je to jednobrdna izdužena građevina, čiji je osnovni oblik trikonhos.
Prema crtežu iz 1739. godine, a i ostacima potkupolnih stubaca, nekada je postojala kupola. Tokom raznih istraživanja započetih nakon Drugog svetskog rata (1954. godine), nađeni su ostaci arhitektonske plastike, ukazujući na moravsku školu.
1795. godine je obnovljen je barokni zvonik, kada je dobio limenu kapu. Krajem 18. veka, uklonjena je kapela koja je bila sklona padu, a sa njom su nestali i ostaci fresaka. Sačuvana je samo freska Tri jerarha kao dokaz o njenom stvaranju za koje se predpostavlja da datira sa kraj 15. i početka 16. veka.
Četiri ikone koje su sačuvane iz 1749. godine Pripisane su Vasiliju Ostojiću, a figure apostola pripisuju se Stefanu Teneckom.
Ako vam ovi opisi deluju daleko i nerazumljivo – najbolje je da crkvu posetite sami, da se uverite u njen duhovni značaj.
Tvrđave kao kultirni spomenici – Akuminkum
Kad smo već u Starom Slankamenu, moramo spomenuti i Akuminkum, srednjevekovnu antičku tvrđavu koja gleda na obalu Dunava. Sagradili su je Rimljani pre nove ere, kao zaštitu od napada varvasrkih naroda.
Danas možemo videti samo ostatke nekadašnje građevine, ali to nikako ne umanjuje njen arheološki značaj.
Ako odlučite da se uspenjete do ostataka, dočekaće vas neverovatan prizor Dunava ispod vas, što je svakako vredno obilaska, makar samo radi fotografisanja.
Tvrđava Kupinik u Kupinovu
Podignuta kao vojno utvrđenje ugarskog kralja, Kupinik se nalazi kod sremačkog sela Kupinovo.
Grad je podignut krajem 18. ili početkom 19. veka, kod Obedske bare.
Veličine je 57x57m, i krase ga okrugle kule na uglovima. Nekada se oko Kupinika nalazio rov koji je služio kao zaštita od napadača.
U 15. veku prelazi u ruke srpskih despota, koji su ga bolje utvrdili i ogradili. Sagrađena je i crkva Svetog Luke, zadužbina Despota Đurađa Brankovića, koji je sagradio most da je poveže sa utvrđenjem.
Kupinik i Obedska bara su najbitniji kulturni spomenici opštine Pećinci. Danas je Obedska bara Specijalni rezervat prirode, gde možete provesti miran dan sa porodicom i upoznati se sa mnogim životinjskim vrstama.
Dvorac ŠLOS u Golubincima
U opštini Stara Pazova postoje mnogi kulturni spomenici, ali meni je ŠLOS možda najzanimljiviji zbog legendi koje kruže oko njega.
Sagrađen 1776. godine, ovaj dvorac je klasična građevina potekla od Austrougara. Kvadratnog oblika, sa poznobaroknim i klasicističkim elementima, smatra se primerom austrijskog stila copf, koja se dugo zadržala u Austriji. Zgrada je nekoliko puta adaptirana.
Istorijska vrednost ovog dvorca se ogleda u tome što je u njemu boravio vožd Karađorđe Petrović tokom 1813. godine, koji se u Golubince sklonio od Turaka. Smatra se da je služio i kao mučionica tokom Drugog svetskog rata.
Postoje mnoge legende vezane za ovaj objekat, ali najzanimljivija je da je u njemu boravila prva Betovenova ljubav, kapetanica Žanet, koja se dogovorom udala za austrujskog kapetana Karla fon Greta. Priča se da je Žanet nastavila da se dopisuje sa Betovenom, pa mu je čak i slala crteže zamka i mapu kako da do njega dođe. Zbog toga se veruje da je Betoven makar jednom posetio Golubince.
Carska palata u Sremskoj Mitrovici
Sirmium je rimski naziv za Sremsku Mitrovicu, koja je najveći grad u Sremu i administrativni centar Sremskog upravnog okruga. Sredinom 20. veka počinju arheološka istraživanja koja su omogućila da se antčki ostaci koji se nalaze ispod današnjeg grada prezentuju turistima.
Skoro pa je obavezna poseta Carskoj palati koja je jedno od najvažnijih areholoških lokaliteta u ovom gradu, gde obiluju kulturni spomenici. Otkrivena je slučajno – kada se pripremao teren za stambenu zgradu. Kad se otkrio rimski cirkus, presudilo se u korist Carske palate, i od tada je postala kultirni spomenik.
Palata je imala dva dela – rezidentalni, koji je služio za stanovanje, i oficijelni – za obavljanje carskih dužnosti. Cirkusi podignuti uz palatu bili su korišćeni za ceremonijalno prikazivanje vladara narodu, gde su održavane konjske trke. Ostaci koji se danas vide su bili stambeni deo palate. Unutrašnjost krase mozaici, dekoracija od kamena dopremljenog iz celog sveta i ostaci fresaka, koji služe kao kulturni spomenici od velikog arheološkog značaja, jer je ovaj cirkus jedini takav pronađen u našoj zemlji.
A kad ste već u Mitrovici, ne propustite da odmorite pored Save, gde možete popiti kafu na samoj obali reke.
Muzej Srema
Usko vezan za arheološka nalazišta u Sirmiumu, muzej Srema osnovan je 1946. godine kao muzej kompleksnog tipa. Činile su ga istorijske, umetničke, arheološke, etnografske i prirodnjačke zbirke. Postojale su 2 zbirke – Starija i Novija, gde su Noviju činili predmeti iz socijalističkog pokreta. Ove istorijske zbirke su i dalje prisutne i dostupne posetiocima.
Možda najzanimljiviji deo čini upravo antička zbirke koju čine keramika, kamen, staklo, metal, svetiljke i razni ukrasni predmeti iz antičkog doba koji nam kao kulturni spomenici svedoče o bogatoj istoriji Srema.
Ako ste ljubitelj numizmatike, definitivno nećete biti razočarani. Muzej poseduje zavidnu zbirku rimskih novčića, ali i neke vizantijske i antičke primerke.
Prirodnjačka zbirka nije za zanemariti. Sa paleontološke strane, primerci u Muzeju su veoma značajni. Iako je postavka prvobitno poklonjena muzeju od strane ing. Dušana Ostojića iz Kupinova, kasnije je dopunjavana.
Etnološka postavka od oko 1300 izložbenih predmeta pokazuje uzorke materijalne kulture Sremaca, koje su sakupljači među prosvetnim radnicima prikupljali u gradu i okolnim selima.
Vrlo je značajna i kolekcija ikona od kojih najstarije datiraju iz 17. veka, ali ne smemo zamenariti ni savremenu umetnost koju čine slike.
Svakako nemojte propustiti da obiđete ovaj muzej, ako se niste već namenski zaputili tamo.
Grob Filipa Višnjića u Višnjićevu
Grobovi se ne mogu zanemariti kao kulturni spomenici. Za one koji ne znaju (a verujem da je takvih malo), Filip Višnjić je bio najpoznatiji srpski guslar i tvorac srpskih narodnih pesama. Oslepeo je kao dete, i posvetio se pevanju, pa tako putovao našim prostorima i pevao o srpskom narodu. Njegove pesme zapisivao je Vuk Stefanović Karadžić.
Filip Višnjić sahranjen je u Višnjićevu, selu koje je po njemu dobilo ime, gde mu je zahvaljujući školskoj omladini 1878. godine podignut spomenik. Na samom spomeniku se nalazin njegova slika, i dva teksta. Jedan tekst čine podaci o samom grobnom obeležju, a drugi tekstu su stihovi u slavu ovog guslara.
Spomenik „Sloboda“, Fruška gora
Na vrhu Fruške gore, na Iriškom vencu, nalazi se masivan spomenik, koji zaista pleni svojom veličinom. Podignut je 1951. godine , a delo je autora Sretena Stojanovića. Na vrhu se nalazi skulptura žene koja podignutim rukama poziva narod na ustanak. Na postolju se nalaze grupa partizana, a na bočne strane prikazuju otpor i borbu, u bronzanim reljefima.
Spomenik je nezaobilazan ako prilazite sa inđijske strane, a u okolo su staze za šetnju i nekoliko vidikovaca. Ako ste se zaputili na piknik ili šetnju Fruškom gorom, obavezno obiđite ovo mesto.
Gardoš kula u Zemunu
Zemun, zna se, pripada Sremu, pa tako i njegovi kulturni spomenici. U samom srcu Zemuna nalazi se Gardoš kula, nezaobilazna destinacija kada se nalazite u ovom gradu. Bila je najjužnija tačka Ugarskog carstva, i kao takva jedna je od 4 Milenijumske kule koje su Ugari gradili da označe kranje tačke svog carstva. Visoka 36 metara, napravljena je na ostacima rimske tvrđave Taurunum iz 9.veka.
Ako prilazite kuli sa Zemunskog keja, do vrha će vas voditi stepenice napravljene od cigle. Ako odlučite da priđete sa druge strane, put će vam činiti uske ulice i kaldrma, sa poznatim zemunskim kafanicama. Gore vas čeka vidikovac sa pogledom na moćni Dunav, koji oduzima dah. Možete posetiti i galeriju Čubrilo, gde ćete se upoznati sa likom i delom Milutina Milankovića, poznatog srpskog naučnika.
Samo šetalište oko Gardoš kule je omiljeno među Zemuncima, i vrlo prijatno za boravak.
Moglo bi se još i dodati o kulturnim spomenicima u Sremu štošta…
Postoji još veliki broj kulturnih spomenika u našem divnom, kićenom Sremu. Zaista je nemoguće staviti ih sve u jedan članak.
No, ne brinite, ovom temom ćemo se svakako baviti u drugim blogovima – naširoko.
Jedan odgovor
Samo pišite o Sremu ,hvala bogu da neko piše o Sremu,jer smo zapostavljeni i potisnuti,u svakom smislu,a sve smo primili pod svoje okrilje,pružili svima svoje običaje,dobrodusnost,dobru hranu,mesto za život,rodnu i plodonosnu zemlju.Meni je jako zao zbog toga,pružiću podršku svima koji pišu o Sremu i Sremcima.